Ruhun perdesi: Sinemayla iyileşmek Yeni Şafak Kitap Eki Haberleri

VakıfBank Yayınları arasında okurla buluşan Mustafa Bilici’nin editörlüğünde hazırlanan Beyaz Perdeye Yansıyan Zihin - Ruh Sağlığı ve Sinema kitabında sinemanın iyileştirici gücüne doğru keyifli bir yolculuk yapıyoruz.

RABİA BULUT

Sanatın iyileştirici gücü her daim anlatılır. İnsanların sanatla kendilerini keşfettikleri, hastalıklarının semptomlarının azaldığı çeşitli çalışmalarla ortaya koyulur. Sanatla yaraları sarmak, ruhu iyileştirmek teşvik edilir. Sinema da bu iyileştirici güçten nasibini alır. Bir komedi filmi izlemek duygusal dünyamızı şenlendirip, keyfimizi yerine getirirken; ağır bir drama filmi bizi etkileyerek başka dünyalara götürebilir. Peki psikolojik anlamda daha ciddi hastalıkların tedavisinde sinema kullanılabilir ve etkili olabilir desem ne dersiniz? Büyük bir iddia deseniz abartı olmaz. Vakıfbank Kültür Yayınları’ndan çıkan Mustafa Bilici’nin editörlüğünde hazırlanan Beyaz Perdeye Yansıyan Zihin - Ruh Sağlığı ve Sinema bizlere o büyük iddianın nasıl gerçekçi bir tarafı olduğunu anlatıyor. Psikiyatrik vakalarda sinemanın nasıl bir işlevi olabileceğini Türk ve dünya sinemasından örnekler ekseninde inceliyor.

Kitaba dair ayrıntılara girmeden önce kitabın editörü Mustafa Bilici’nin ruh sağlığı ve sinema arasındaki ilişkiye dair çalışan birisi olduğunu belirtmek gerekiyor. Aslında kitap pratik tecrübelerin teorik çerçevede anlatılmış yazılardan oluşuyor diyebiliriz. Bu kitabın ilk etabını da 2000 yılında yayınlanan Psikiyatride Sinema Sinemada Psikiyatri kitabı oluşturuyor.

HASTALIKLARIN ELE ALINDIĞI FİLMLER

Bilici, filmleri psikiyatri alanında kullanma alışkanlığını hocası Dr. Figen Atalay ile başlıyor. Erenköy Ruh ve Sinir Hastanesinde ise olgunlaştırıyor. Bir eğitim faaliyetine dönüştürüyor. Filmleri psikiyatri eğitimde kullanarak bir hekim heyeti oluşturuyor. Psikolojik hastalıkların ele alındığı filmler izlenirken; hastalıkların nasıl görünümleri oldukları da filmler üzerinden tartışılıyor. Bilici, hekimlerin eğitimini tamamladıktan sonra seçilen hastalarla belirlenen filmlerin izlendiği ve üzerine konuşulduğunu anlatıyor. Böylece sinema dünyasında sunulan hikayelerin, o hikayeleri yaşayan insanlar üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu psikiyatristler fark etmiş, anlamış oluyor. Hastalar; “benim gibi başkaları varmış”, “yalnız değilim” diyerek izledikleri karakterlerle özdeşim kurarak kendilerine dair bir farkındalık geliştirmeleri gözlemlenen sonuçlar dahilinde. Hastadan hastaya farklılık gösterdiğini de belirtmek gerekiyor. Kitap Bilici’nin, sahadaki bu tecrübesinden sonra ortaya çıkıyor. Sinema ve psikiyatri arasındaki ilişkinin boyutları gündeme geliyor.

Beyaz Perdeye Yansıyan Zihin - Ruh Sağlığı ve Sinema kitabı alandan farklı isimlerin yazdığı yazılardan oluşuyor. Kitapta yer alan yazıların başlıkları: “Filmlerle Bilinç İnşası”, “Yavuz Turgul Senaryosunda Aşkın Yedi Oylumu ve Erkeğin Hali”, “Psikiyatri ve Sinema İlişkisinde Fenomenolojik Yaklaşım ve Klinik Yansımaları”, “Çocuğun Dünya Deneyimine Bakış: Bir İmkân ve Kısıtlılık Olarak Sinema”, “Bir Uygulamalı Psikanaliz Sahası Olarak Sinema ve Psikanaliz, Sinema Filmlerinde İnisiyatik İkilikler: Varoluşsal Bir İhtiyaç Olarak Ölüme Tanıklık”, “Perdedeki Gerçeklik: Sinemada Ruhsal Bozuklukların Stigmatizasyonu”, “Ruhsal Çöküşün Perdedeki İzi: Bergman’ın Kış Işığı”, “Sinema ve Dissosiyatif Bozukluklar”, “Belleğin Kayıp Haritası: Bellek, Aidiyet ve Kayıp Üzerine Düşünceler”, “Sinemada “Spektrum”: Otizm”, “Sinemada Toplum ve Ötekileri: Antisosyal Kişiliğin Gelişim Süreçleri, Sinema ve Psikiyatrinin Kesişiminde Tekinsiz Kadınlar”, “Sinemada Sapkınlıklardan Narsisizme Ruhsal İşleyişler” şeklindedir.

GERÇEKLİK İNŞASINA DAİR

“Filmlerle Bilinç İnşası” bölümünde Mustafa Bilici önsöz de açtığı yolu genişleterek devam ediyor. Christopher Nolan’ın Başlangıç filminde rüyalar üzerinden kurduğu gerçeklik inşasıyla bizi özgürlüğe dair nasıl düşündürdüğünden bahsediyor. Gerçekliği şüpheli hale getiriyor. Sinemanın elinde gerçekle oynama ve onu inşa etme gücünün olduğunu dile getiriyor. Gerçekle, gerçekçilikle meselesi, sorunları olan hastalar içinde o filmleri görmek aslında kendilerini yalnız hissetmemelerini sağlar. Bilinç oluşturma mekanizmalarını; duygusal etkiler oluşturma, duygusal boşalım, duygu düzenleme, bilişsel çerçeveleme, dünya görüşünü biçimlendirme, kurgusal dünyanın gerçeklik algısını etkilemesi, davranış modelleri sunma, değer ve norm aktarımı, risk algısı ve karar çerçevesini değiştirme şeklinde sıralar. Aynı zamanda psikiyatri de filmlerin tedavi edici yanını oluşturan mekanizmalar da bunlardır.

ERKEKLİK ROLLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Narsisizm, otizm, dissosiyatif bozukluklar, antisosyal kişilik gibi birçok mesele kitapta hem Türk hem Dünya sinemasından örneklerle ele alınıyor. Yavuz Turgul’un sinemasında erkeklik rolleri Sultan, Eşkıya, Av Mevsimi filmleri üzerinden inceleniyor. Bağlanma tipleri örneklendiriyor. Wim Wenders’in Mükemmel Günler filmindeki başrolün antisosyal kişiliğinin arkasındaki anlam araştırılıyor. Ingmar Bergman’ın filmlerinden Kış Işığı’ndaki inanç sorgulaması masaya yatırılıyor. Ölüm korkusu üzerinde düşüncelerde dile getiriliyor. Birey, toplum, çocukluk, aile gibi kavramlarda sinema aracılığıyla inceleniyor. Film izlemenin sağaltıcı gücünü farklı konularla bir kez daha görüyoruz. “Sinema, işte tam bu epistemolojik eşikte konumlanır; bilinenle tanık olunan arasında bir geçiş alanı sunar. Sinema, bu anlamda hem bireysel hem toplumsal unutmanın mekanıdır. Unutulanları bastırır, bastırılanları imgelerle geri çağırır. Film perdeleri, bilinç ile bilinçdışının karşılaşma yüzeyine dönüşür; bir şeyin silinip silinmediği değil, nasıl iz bıraktığı önem kazanır.”

Mustafa Bilici, kitap ile amacına ulaşıyor desek yanlış olmaz. Hem sinemaya hem psikiyariye dair merakı olan okuyucuyu kendine çekmeyi başarıyor. Kitapta yazısı yer alan her bir yazar seçtiği konuyla ilgili örneklendirmesini merak uyandırıcı ve dikkat çekici şekilde yapmayı başarıyor. Bu da yazıların okumasını kolaylaştırarak konuya dair bir merak oluşturuyor. Yeni soruların kapısı aralanıyor.