Yıpranmayla kimler erken emekli olur? Sosyal Güvenlik Haberleri

RADYASYONLA ÇALIŞANLAR YIPRANMAYLA ERKEN EMEKLİ OLABİLİR Mİ? 20 Eylül 1999 tarihinde sigortalı çalışmaya başladım. Sürekli radyasyonla çalıştım. 8500 prim gününe sahibim. Radyasyonla çalışmamın avantajı var mıdır? Emekliliğimde yaşı geri çeker mi? (Erhan Ş.)

Sorunuza geçmeden önce halk arasında yıpranma hakkı olarak bilinen fiili hizmet süresi zammı (FHSZ) ile ilgili genel bilgi vermek istiyorum. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 40’ıncı maddesinde sayılan ağır ve tehlikeli işlerde çalışılan prim ödeme gün sayılarına, bu işyerlerinde ve işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için fiili hizmet süresi zammı eklenir.

Kanuna göre çalışılan her 360 güne karşılık 60 gün ilave edilen işyerleri ve meslekler şöyle:

“Kurşun ve arsenik işleri, cam fabrika ve atölyeleri, çimento fabrikaları, kok fabrikalarıyla termik santraller, alüminyum fabrikaları, döküm fabrikaları, itfaiye ve yangın söndürme işleri, insan sağlığına ilişkin işler.”

Çalışılan her 360 güne karşılık 90 gün ilave edilen işyerleri ve meslekler şöyle:

“Cıva üretimi işleri sanayii, demir ve çelik fabrikaları, asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler, radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler, Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet ve polis mesleği ile Milli İstihbarat Teşkilatı, basın ve gazetecilik mesleği, TRT, milletvekilleri, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, ceza infaz kurumu çalışanları.”

Yer altı işlerinde çalışanların her 360 günlük çalışma sürelerine ise 180 gün ekleniyor. Eklenen süre asker, polis ve MİT mensuplarında 8 yılı, diğer mesleklerde 5 yılı aşamıyor. Bu sürelerin yarısı yaş hadlerinden indiriliyor. Ancak, yaş haddinden indirilecek süre 3 yılı aşamıyor.

Yıpranma hakkından yararlananlardan asker, polis, MİT personeli en fazla 3 yıla kadar, diğer meslek mensupları ise en fazla 2,5 yıla kadar erken emekli olabiliyorlar.

Erken emeklilik hakkından yararlanabilmek için söz konusu mesleklerde en az 3600 günün tamamlanması şartı aranıyor.

Şimdi sizin sorunuza gelelim . FHSZ’den yararlanabilmek için söz konusu işyerlerinde ve belirtilen işleri fiilen yapma koşullarının birlikte gerçekleşmesi gerekir. Radyasyon bulunan bir işyerinde çalışmak yeterli değil, fiilen radyasyona maruz kalan işi yapmak gerekiyor.

Bir başka koşul, işyeriniz FHSZ belge türleri ile ilişkilendirilmeli, primleriniz buna göre yatırılmalı. FHSZ’na tabi personelin primleri farklıdır.

Radyasyona tabi işlerde çalışanların çalıştıkları her 360 güne karşılık hizmetlerine 90 gün eklenir. FHSZ’ye tabi işlerde 7000 gün çalıştığınızı varsayalım. Bu durumda 8500 olan toplam çalışma sürenize 1750 gün eklenerek 10.250 gün çalışmış kabul edilirsiniz. Yaş haddinizden de ilave edilen sürenin yarısı olan 875 gün indirilir.

İlk defa sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden sonra başladığınız için 60 yaşa tabi bulunuyorsunuz. Bu işyerinde çalışmaya devam ettiğinizde emeklilik yaşınız 2,5 yıl öne çekilir.

DOĞUM BORÇLANMASI SİGORTA BAŞLANGICINI NASIL ÖNE ÇEKER? Eşimin 1996 senesinde bir tekstil fabrikasında çıraklık olarak sigorta başlangıcı var. İlk sigorta başlangıcı 2012 senesi ve halen çalışıyor. İlk çocuğumuz 2001 doğumlu. Acaba doğum borçlanması yaparsak sigorta başlangıcını 2001 yılına çekebilir miyiz? (Hayri K.)

Doğum borçlanması normalde sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuklar için yapılıyor. Çocuğun doğum tarihinden 2 yaşını dolduruncaya kadar olan dönemde annenin boşta geçen süreleri için borçlanma yapılabiliyor.

Sigortalı çalışmaya başlamadan önce staj sigortası bulunan kadınlar da staj sigortası ile sigortalı çalışmaya başladıkları tarih arasında doğan çocukları için doğum borçlanması yapabiliyorlar. Borçlandıkları süre kadar sigorta başlangıç tarihi öne çekiliyor. Eşiniz 720 gün borçlanma yaptığında sigorta başlangıç tarihi 2001 yılına değil, 2010 yılına çekilir.

Burada dikkat edilmesi gereken husus eşinizin stajyer olarak çalışması dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumuna tescil edilmiş ve adına kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olmasıdır. Tescili yapılmış ama kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmemişse doğum borçlanması hakkından yararlanamaz.

SGK’nın 2013/11 Sayılı Sigortalılık İşlemleri Genelgesinde verilen örnek şöyledir:

“3/4/1996 tarihinde 506 Sayılı Kanun kapsamında stajyer olarak çalışması nedeniyle tescil edilmiş ve adına kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olan sigortalı 12/12/1997 tarihinde yapmış olduğu doğum nedeniyle Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi statüsünde borçlanma yapabilecektir. Bu sigortalının 18/1/2000 tarihinde ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta kollarına tabi olarak çalışmaya başladığı varsayıldığında sigortalılık süresi başlangıcı 18/1/2000 tarihinden geriye doğru borçlanılan süre kadar gidilerek tespit edilecektir.”

SGK’nın genelgesine yer vermemin sebebi, bu konuda bazı okurlardan gelen mesajlara göre bilgi eksikliği yaşanıyor olmasıdır. Staj sigortası için yaptıkları başvurudan elleri boş döndüğüne dair mesajlar alıyorum. Başvurularının reddedilmesi söz konusu iki koşulun yerine getirilmemiş olmasından kaynaklanmaktadır.

KİMLER 3600 GÜN İLE EMEKLİ OLABİLİR? 24.04.1975 doğumluyum. 04.10.1996 tarihinde kız meslek lisesinde staj sigortam başladı. Prim ödenen sigorta girişim ise 09.11.1996’da yapıldı. 16.10.2000’de doğum yaptım. Mart 2001’de işe başladım ve 30 Aralık 2001’de çocuğuma bakacak kimse olmadığından işten ayrıldım. Toplamda 1680 günüm var. Sonrasında hiç çalışmadım ve isteğe bağlı sigorta da yaptıramadım. Benim 3600 gün ile 58 yaşında emekli olma şansım var mı? SSK emeklisi olabilmem için çocuk borçlanmalarımı isteğe bağlı sigorta ödemeden mi yapmam gerekir? İlk doğumumda raporlu ve ücretli ücretsiz izinlerimi de borçlanabilir miyim? Staj sigortalarımı da çocuklardan hariç borçlanabilir miyim? Çalıştığım dönemde primlerim asgari ücretten yüksek tutar üzerinden yatırılıyordu. Emekli olabilirsem bunun faydası olur mu? (Meral G.)

Çocuğunuz için 16/10/2000 ile 16/20/2002 tarihleri arasında boşta geçen süreler için borçlanabilirsiniz. Başta geçen süre ile raporlu ya da ücretli veya ücretsiz izinler fark etmeksizin sigortalı çalışmadığınız sürelerin tamamı kastedilir.

Bu süreler için doğum borçlanmasını isteğe bağlı sigortaya başlamadan önce yapmalısınız. İsteğe bağlı sigortadan sonra yaparsanız borçlandığınız günler SSK değil BAĞ-KUR kapsamında değerlendirilir.

Eşiniz ilk defa sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1996 tarihinden önce başlamış olduğu için 3600 prim günüyle 58 yaşında emekli olabilir. Dikkat etmeniz gereken en önemli husus isteğe bağlı sigorta primlerinin 1259 günü aşmamasıdır. Bir gün dahi aşarsa bu kez 3600 prim günüyle emeklilik hakkını yitirir.

Staj sigortasına yönelik borçlanma hakkı bulunmuyor. Sadece anlattığım şekilde doğum borçlanması yapabilirsiniz.

Çalıştığınız dönemde primlerinizin yüksek kazanç üzerinden yatırılmasının önemi olmayacak çünkü prim gününüz normal emeklilik için gerekli olan süreden çok az olduğundan size her durumda en düşük emekli aylığı bağlanacaktır.