Cevdet Yılmaz: Doğurganlık hızımız 1,48’e kadar gerilemiştir

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nca Ankara'da bir otelde 'Aile ve Nüfus On Yılına Doğru Uluslararası Sempozyumu'nun kapanış programı düzenlendi. Programa, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş katıldı. Programda konuşan Yılmaz, "Son yıllarda nüfus artış hızımızda belirgin bir yavaşlama gözlenmektedir. 2017 yılında toplam doğurganlık hızımız 2,08 iken, 2024’te 1,48’e kadar gerilemiştir. Toplam doğurganlık hızı dünya ortalaması, 2024 yılında 2,25 çocuktur. Ülkelerin son 7 yıldaki doğurganlık hızı değişimleri incelendiğinde; Çin, Güney Kore, Arjantin ve Kuveyt’ten sonra ülkemiz doğurganlık hızı en fazla azalan 5’inci ülke konumundadır. Doğurganlıktaki bu eğiliminin devam etmesi durumunda, ülkemiz AB ortalamasının da altına düşecektir" dedi.

'GEREKLİ ADIMLARI KARARLILIKLA ATMAYA DEVAM EDECEĞİZ'

Yılmaz, "Neslin devam edebilmesi için doğurganlık hızının 2,1 çocuğun altına düşmemesi gerekmektedir. TÜİK tarafından yapılan hesaplamalarda önümüzdeki 10 yıl içinde ortanca yaşın 40’a yaklaşacağı tahmin edilmektedir. Kadınlarda ilk evlenme yaşının 26’nın, erkeklerde 28’in üzerine çıkması, evliliklerin ve doğurganlığın giderek daha ileri yaşlara kayması, aileye dair kararların bugün farklı bir sosyolojik çerçevede alındığını ortaya koyuyor. Aile yılı çerçevesinde, mevcut menfi eğilimleri tersine çevirme irademizle, nüfus ve aile politikalarıyla ilgili tüm bu öncelikli alanlarda gerekli adımları kararlılıkla atmaya devam edeceğiz. TÜİK’in nüfus projeksiyonlarına göre, bugün içinde bulunduğumuz doğurganlık eğilimi devam ederse, nüfusumuzun 2050’li yılların ilk yarısında en yüksek büyüklüğe ulaşarak yaklaşık 94 milyona çıkacağı; 2100 yılında ise yeniden azalarak 77 milyon civarlarına düşeceği tahmin edilmektedir. Doğurganlık hızı bu kadar düşmesine rağmen maalesef günümüzde çeşitli kavramlar altında doğurganlığı azaltmaya yönelik çalışmalar devam etmektedir. Tüm kurumlarımız bu konuda azami dikkat, özen ve sorumluluk içerisinde hareket etmeli, aile kurumunu zayıflatacak, doğurganlığın doğrudan veya dolaylı olarak azalmasına neden olacak girişimlere fırsat verilmemelidir" diye konuştu.

Yılmaz, "2024-2028 dönemini kapsayan 12'nci Kalkınma Planında, 'doğurganlığın nüfusun kendini yenileme seviyesinin üzerine çıkarılması' temel amaç olarak belirlenmiştir. Nüfus yapısını etkileyen güncel dinamikleri değerlendirirken doğum süreçlerinde ortaya çıkan eğilimler de önem kazanmaktadır.

'3 çocuk' politikamız maalesef uzun süre bazı kesimler tarafından siyasi olarak değerlendirilmiştir. Ancak, geldiğimiz noktada Sayın Cumhurbaşkanımızın haklı olduğunu veriler açıkça ortaya koymaktadır. Nüfusun, kalkınmanın önünde engel olduğu yaklaşımını kabul etmek mümkün değildir. Çocuk sahibi olmak; ailelerin refahına, ülkelerin kalkınmasına engel olmayıp bilakis güçlü bir ülke olmanın temel gerekliliklerindendir" dedi.

Yılmaz Türkiye gibi kalkınmakta olan bir ülke için yaşlanmadan zenginleşmenin bir zorunluluk olduğunu belirterek, "Aksi halde 'demografik fırsat penceresi'nin kapanmasıyla mevcut avantajlarımızı yitirme noktasına gelebiliriz. Bu nedenle nüfus yapısındaki değişimleri, Sayın Cumhurbaşkanımız liderliğinde en üst düzeyde ele alıyoruz. Bu kapsamda geçtiğimiz yıl Aralık ayında tesis edilen Nüfus Politikaları Kurulumuz, bu alanda çalışmalarına yoğun biçimde devam etmektedir. Mevzuattan çalışma hayatına, ekonomik teşviklerden sağlık, eğitim ve iletişim başlıklarına kadar geniş bir yelpazede ilgili tüm kurum ve kuruluşları kapsayan çalışma grupları oluşturduk. Bu 5 ana başlıkta Eylem Planı çalışmalarımızı 2026 yılı başı itibariyle tamamlamayı ve kapsamlı reformları hayata geçirmeyi hedefliyoruz" diye konuştu.

'GENÇLERE GÜVENLİ BİR BAŞLANGIÇ İMKÂNI SUNUYORUZ'

Yılmaz, "Kalkınma Planımızda, doğurganlığın nüfusun kendini yenileme seviyesinin üzerine çıkarılmasını temel amaç olarak belirlememiz, yaklaşımımızın stratejik boyutunu açıkça ortaya koyuyor. Bugüne kadar Kurul çalışmalarımız ekseninde çeşitli reformları hızla hayata geçirdik. Doğum sonrası sağlanan tek seferlik destek tutarını 5 bin liraya yükselttik. Bunun yanında, 2'nci çocuk için 5 yaşına kadar aylık bin 500 lira, 3’üncü ve sonraki çocuklar için yine beş yaşına kadar aylık 5 bin lira düzenli doğum yardımı desteğini uygulamaya aldık. 2025 yılı itibarıyla ülke genelinde yaygınlaştırdığımız Aile ve Gençlik Fonu ile gençlere faizsiz kredi ve esnek geri ödeme modeliyle güvenli bir başlangıç imkânı sunuyoruz. Fon kapsamında 2025 Eylül sonu itibarıyla 42 binden fazla yeni evlenecek çifte 150 bin lira faizsiz kredi sağladık ve evlilik öncesi ve sonrası danışmanlık hizmetleri verildi. Destek tutarı Ocak 2026’dan itibaren, eşlerin her ikisinin 18–25 yaş arasında olması durumunda 250 bin liraya, en az birinin 26–29 yaş aralığında olması durumunda ise 200 bin liraya yükseltilecektir" dedi.

'AİLE YAPIMIZI TEHDİT EDEN AKIMLARA KARŞI GÜÇLÜ BİR DURUŞ SERGİLEMEYE DEVAM EDECEĞİZ'

Yılmaz, "Doğurganlık hızımızdaki azalışın sebeplerinden biri sezaryen doğumların yüksekliğidir. 2024 yılı Sağlık İstatistikleri Yıllığına göre, ülkemizde sezaryen oranları yüzde 61,2 seviyesine ulaşmıştır. Bu oran, Türkiye’yi dünya sıralamasında en üst noktaya taşımaktadır. OECD ve Avrupa Birliği ülkelerinde ortalama oran yüzde 28 düzeyindedir. Özel hastanelerde sezaryen oranının yüzde 80’in, kamu hastanelerinde ise yüzde 50’nin üzerinde olması hem anne-bebek sağlığı hem de doğurganlık eğilimlerinin uzun vadeli seyri açısından dikkatle ele alınmalıdır. Normal doğumun teşvik edilmesi, tıbbi gereklilik dışındaki sezaryen uygulamaların azaltılması öncelikli çalışma alanlarımız arasında yer almaktadır. Cumhurbaşkanlığı tarafından tüm kamu kurum ve kuruluşlarına gönderilen resmi yazıyla; kamu kurumlarında kreş ve gündüz bakımevlerinin yaygınlaştırılması ve kapasitelerinin artırılması hususu talimatlandırılmıştır. Gençlerin konut edinme süreçlerini kolaylaştıran sosyal konut projelerinde çok çocuklu ailelere öncelik verilmesi sağlandı; hanelerin ihtiyaç duyduğu sosyal destek modelleri daha kapsayıcı bir yapıya kavuşturuldu. Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından açıklanan 'Yüzyılın Konut Projesi' kapsamında da gençlerimize yüzde 20; 3 çocuk ve üzeri ailelere yüzde 10 düzeyinde özel kota ihdas edilmiştir. Aile içi danışmanlık, ebeveyn eğitimleri, çocukların dijital ortamlardaki güvenliği ve aile odaklı sosyal hizmet modelleri genişletilirken, dezavantajlı hanelere dönük destek programları da yenilerek daha etkin bir çerçeveye taşındı. 2025 yılının Sayın Cumhurbaşkanımızın takdirleriyle 'Aile Yılı' ilan edilmesi, toplumun tüm kesimlerini aynı başlık altında buluşturan güçlü bir irade beyanı olmuştur. Yine Sayın Cumhurbaşkanımızın Uluslararası Aile Forumunda açıkladığı üzere 2026–2035 döneminin 'Aile ve Nüfus On Yılı' olarak belirlenmesi, bu alanda uzun vadeli, bütüncül ve kararlı bir yaklaşımın ifadesidir. Bu vizyon doğrultusunda; cinsiyetsizleştirme akımı başta olmak üzere genç nesilleri ve aile yapımızı tehdit eden tüm akımlara karşı güçlü bir duruş sergilemeye devam edeceğiz" dedi.

'BİN 926 KURUMLA İŞ BİRLİĞİ YAPTIK'

Programda konuşan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Bakan Göktaş ise, "Aile ve Nüfus Vizyonu, Türkiye’nin, ulusal ve uluslararası alanda önümüzdeki 10 yılda izleyeceği yolu belirleme iradesidir. Düzenlediğimiz bu sempozyumla, ulusal ve uluslararası uzmanların katkılarıyla bu iradeyi somut politikalara dönüştürecek kıymetli bir adım atmış bulunuyoruz. Doğurganlık hızı 71 ilimizde nüfusun yenilenme seviyesi olan 2,1’in altına düştü. Ortalama hane büyüklüğümüz gerilerken tek kişilik hanelerin payı yüzde 20’ye çıktı. Yıl boyunca gerçekleştirdiğimiz çalışmalarla, aileyi ülkenin geleceğini taşıyan bir güç alanı olarak yeniden konumlandırdık. 2024-2028 dönemini kapsayan ve bu alanda ilk olan Ailenin Korunması ve Güçlendirilmesi Vizyon Belgesi ve Eylem Planı, çalışmalarımızın stratejik çerçevesini oluşturdu. Türkiye’nin dört bir yanında farkındalık kampanyaları yürüttük. 81 ilimizde 15 bini aşkın faaliyet ve etkinlik gerçekleştirdik. Aileleri ve evlenecek gençleri desteklemek için bin 926 kurumla iş birliği yaptık. Evlenecek gençlere ve çocuk sahibi olmak isteyen ailelere devletimizin tüm kurumlarıyla destek olduk. Hem kadın hem erkek memurların, çocukları ilköğretim çağına gelene kadar yarım zamanlı çalışma hakkından yararlanmalarını sağladık. Ayrıca, kamu kurum ve kuruluşlarında, kreş ve çocuk bakımevlerinin yaygınlaştırılması için çalışmalarımızı hızlandırdık. Bugün ülkemiz, aile diplomasisini dünya gündemine taşıyarak, bu alanda öncülük eden bir ülke konumuna geldi. Aileyi güçlendirmek için atacağımız her adımın, gelecekte ekonomik ve sosyal kazanım olarak geri döneceğine inanıyoruz. Aileyi ve dinamik nüfusu korumak, bir beka meselesidir" dedi.