Osmanlı kışlasında askerlerin dokuz taş oynadığı belirlendi

Urartular başta olmak üzere Ahlatşahlar, Eyyubiler, İlhanlılar, Anadolu Selçukluları, Akkoyunlular ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinde yerleşim yeri olarak kullanılan Van Kalesi'nin güneyindeki Eski Van Şehri'nde yapılan kazılarda geçmiş dönemlere ait izlere ulaşılıyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülsen Baş Terzioğlu'nun başkanlığında 2022'de başlatılan kazılarda, aralarında sanat tarihçi, tarihçi ve arkeologların bulunduğu 20 kişilik uzman ekip görev yapıyor.

Şu ana kadar gerçekleştirilen kazılarda, alandaki yapılar arasında bağlantıyı sağlayan yeni bir yol, güney sura ait burç kalıntıları, Osmanlı dönemine ait pazar yeri, 150 yıllık Osmanlı kışlası, yanmış evrak ve kumaş parçaları, sırlı ve sırsız seramikler, cam bilezik parçaları, boncuklar, bronz sikkeler ve tütün lüleleri bulundu.

Kazı çalışmalarında son olarak yaklaşık üç ay önce tespit edilen, Osmanlı kışlasının güney surlarla birleştiği noktada 'oyun taşı'na rastlandı.

Tarihi yapıların tüm yönleriyle ayağa kaldırılarak turizme kazandırılmasının hedeflendiği alanda, Ulu Cami, Kızıl Minareli Cami, Abbas Ağa Camisi, Hüsrev Paşa Hanı, Miri Ambar ve güney surlarda da restorasyon çalışmaları sürüyor.

"UZMAN EPİGRAFLARIMIZ MATERYALLER ÜZERİNDE ÇALIŞMALARINI YÜRÜYÜYOR"

Prof. Dr. Terzioğlu, Eski Van Şehri'nin Urartu döneminden Osmanlı'nın son dönemine kadar yerleşim yeri olarak kullanılan önemli bir alan olduğunu söyledi.

Üç yıldır yürüttükleri kazı çalışmalarında kentin geçmişine dair önemli bulgulara ulaştıklarını belirten Terzioğlu, "Çalışmalarımızı 2022'de ağırlıklı olarak şehri çevreleyen surlar üzerinde yoğunlaştırdık. Surlar şu an restore ediliyor. Geçen yıl Osmanlı dönemine ait pazar yerini ortaya çıkardık. Bu alanda cam eserler, tütün lüleleri, kumaş parçaları ve yanmış evraklar gibi oldukça çeşitli buluntularla karşılaştık" dedi.

Bu yıl Eski Van Şehri'nin güneybatı burçlarına bitişik alanda çalışmaları yoğunlaştırdıklarını anlatan Terzioğlu, şunları kaydetti:

"Arşiv belgelerinde, tespit ettiğimiz kışlanın Sultan Abdülaziz döneminde inşa edildiğini biliyorduk. Bu sezon yaptığımız kazılarda özellikle giriş cephesi büyük ölçüde ortaya çıkarıldı. Giriş bölümünde oldukça görkemli bir taç kapının bulunduğunu ve mekana bu kapıdan girildiğini tespit ettik. Kapının iki yanında farklı işlevlere sahip bölümler yer alıyor. Güney kısmındaki birimlerin revir olarak kullanıldığına dair bulgulara ulaştık. Diğer tarafta ise yoğun şekilde yanmış evrak parçalarının bulunması, buranın bir evrak kayıt odası olarak hizmet verdiğini düşündürüyor. Kışladaki buluntular bunlarla sınırlı değil. Osmanlı'nın 19. yüzyıl askeri yaşamına ışık tutan çeşitli askeri teçhizat parçalarına rastladık. Yanmış evraklar içinde kroki çizimleri, müzik notalarına ait kesitler özellikle dikkat çekici. Uzman epigraflarımız materyaller üzerinde çalışmalarını sürdürüyor."

DOKUZ TAŞ OYNAMIŞLAR

Kazılarda son olarak strateji oyunlarının oynandığı taş bulduklarını ifade eden Terzioğlu, şu bilgileri verdi:

"Kazı çalışmalarında ilginç buluntulardan biri de kışlanın güney surlara bitişik bir noktasında ortaya çıkardığımız bir oyun taşı oldu. Bu taş, tarih boyunca Anadolu'dan Orta Çağ Avrupa'sına, Antik Mısır'dan Mezopotamya ve Roma'ya kadar çok geniş bir coğrafyada görülen ve milattan önce 2000'li yıllara kadar izleri sürülebilen 'dokuz taş' oyununa ait. Osmanlı kışlasında böyle bir oyun taşının bulunması, burada talim gören askerlerin stratejik ve taktik becerilerini geliştirmek amacıyla bu oyunu kullanmış olabileceklerini gösteriyor.

Bu yönüyle de son derece kıymetli bir bulgu niteliğinde. Anadolu'nun yanı sıra dünyanın pek çok farklı bölgesinde bu oyunun ahşap ya da taş levhalar üzerine çizilmiş benzer örnekleri bulunuyor. Tespit ettiğimiz oyun taşı iç içe geçmiş üç dikdörtgenden oluşuyor ve bu dikdörtgenlerin eksenleri düz çizgilerle birbirine bağlanmış durumda. Tarihsel kayıtlardan, bu oyunun yüzyıllar boyunca stratejik ve taktik düşünme becerilerini geliştirmek amacıyla kullanıldığı biliniyor. Oyun taşının kışlada bulunmuş olması bu açıdan oldukça önemli."