Milyonlarca dolar, tonlarca gübre nerede? İddia: Can Holding alacaktı

Üzerimize adeta operasyon yağıyor. Kara para, çökme, rüşvet, yolsuzluk iddiaları havada uçuşuyor. Bütün bunların nasıl bir siyasi denklemin ürünü olduğunu çözmeye çalışıyoruz. Çünkü olaylar aktıkça hem birbiriyle ilişkileri beliriyor hem de daha fazla dallanıp budaklanıyor.

İşte Can Holding ve Paramount Otel operasyonları da ortak bir paydada buluştu. Ve ‘skandal içinde skandal’ diyebileceğimiz bir soru ortaya çıktı: Çiftçi için kullanılması gereken milyonlarca dolar, İran’da kimlerin cebine gitti?

Olay Gübretaş’ın İran’da satın aldığı, Ortadoğu’nun en büyük amonyak ve gübre tesisi Razi Petrokimya ile ilgili.

2022’den beri defalarca yazdım. Konuyu bilmeyenler için kısa bir özet geçeyim:

2008’de Tarım Kredi Kooperatifleri Birliği’nin iştiraki Gübretaş, “Çiftçiye ucuz gübre sağlamak” iddiasıyla İran’ın gübre devi Razi’yi satın aldı. Bu alımdaki ortağı yeni kurulan Asya Gaz’dı. Razi’nin yüzde 48.8’i Gübretaş’ın, yüzde 23.9’u Asya Gaz’ın oldu.

Asya Gaz, bugün yapılan Paramount Otel operasyonunda adı geçen Şaban Kayıkçı’nındı.

Razi alındıktan sonra yönetime Şaban Kayıkçı ve kardeşi Sadık Kayıkçı girdi. 2018’den sonra ikisi birden ayrıldı. Şaban Kayıkçı ikametgahını Dubai’ye taşıdı. 2023’te ise yönetime sürpriz bir isim atandı. Başkan yardımcılığına Ali İhsan Arslan getirildi. Saray kadrosunda bulunan oğlu Mücahit Arslan ile beraber, Recep Tayyip Erdoğan’ın siyasi hayatının başından beri yer alan birisi. Asya Gaz’ın asıl sahibinin de onlar olduğu biliniyordu.

Razi’ye 800 milyon dolardan fazla kaynak akıtıldı. Çiftçi ucuz gübreye kavuştu mu?

Ne gezer! Üretilen gübre ve amonyağın satışı, şirketin temettü dağıtımı gibi konular daima soru işareti olarak kaldı.

Razi, her yönüyle tam bir ‘kara deliğe’ dönüştü yani.

Gelelim bugüne…

Gübretaş, geçtiğimiz aylarda aniden Razi’deki hisselerini satma kararı aldı. Ağustos ayında yapılan kapalı ihale iptal edildi. Sebebi resmi olarak açıklanmadı. Kulislerde, hisselere iki şirketin talip olduğu söyleniyordu. Bunlardan birinin Can Holding olduğu iddia ediliyordu. Tam o sırada ‘kara para’ operasyonu gerçekleşti. 26 Eylül’de ikinci ihale düzenlendi. Sonuç henüz duyurulmadı.

Peki bu ‘kara delik’ niye aceleyle elden çıkarılıyor?

İki sebebi var: Mali ve siyasi.

Razi para yutan bir kuyu. Kimse miktarı bilmiyor çünkü denetim ve şeffaflık yok. Gübretaş’ın raporlarındaki bilgi kırıntıları dışında yönetimi, finansal tabloları vs. meçhul. Ancak o bilgi kırıntısında bile bir skandal göze çarpıyor.

Gübretaş’ın 2021 yılına ait denetim raporunda şöyle deniliyor:

“Razi’nin ilişkili tarafı North Star’ın faaliyetlerine ilişkin topluluğa bağlı birimin denetçisi tarafından talep edilen bilgiler ile bilanço tarihi itibariyle ilgili ilişkili taraf mutabakatı temin edilememiştir.”

Bunun ne anlama geldiğini, aynı yılın finansal raporundaki bir dip notta buluyoruz:

“30 Haziran 2021 tarihi itibariyle Razi’nin, North Star Co., Swiss Fertilizer ve Fargo Co. firmalarından olan ticari alacak tutarı 350 milyon 793 bin 830 TL olup, altı aylık dönemde ilgili firmalara 389 milyon 617 bin 417 TL tutarında ihracat satışı gerçekleştirilmiştir. Ancak yapılan satışlar karşılığında herhangi bir teminat alınmamış olup, ilişkili taraflar içerisinde gösterilen North Star Co.’nun ilişkili taraflarla ilişkilendirilmesine yönelik herhangi bir bilgi temin edilememiştir.”

North Star Co. ile 2020 yılında da 575 milyon 921 bin TL’lik bir mal satışı yapılmış. Konuya dair sonraki resmi raporlarda bilgi yer almıyor. Açık kaynaklara baktığımda böyle bir şirkete rastlamadım. İsminin değişmiş veya eksik yazılmış olabileceğini not düşeyim.

Ama denetçi de bulamamış. Öyleyse soralım: Tonlarca gübre ve amonyak kime, nereye, ne için satıldı?

Ve meselenin siyasi sebebine bakalım şimdi de…

Razi’nin elden çıkarılma çabasında İsrail-İran çatışması ve ABD’nin, İran’a yönelik yeni ablukasının etkisinin olduğu da iddia ediliyor. Askeri bir müdahaleye doğru ilerlenirken, Türkiye’nin yeni rolü de epey tartışılıyor zaten.

Esasında Razi alınırken de ABD ambargosu vardı. Hatta İran’ın en stratejik tesislerinden birisinin neredeyse tamamını Türkiye’ye satması dikkat çekmişti. Üstelik dönemin karmaşık siyasi manzarası da hatırlanmalı.

Milyonlarca dolarlık LPG filosu ve otel zinciriyle Paramount operasyonunun en dikkat çekeni: Şaban Kayıkçı

2011’de Suriye’de iç çatışma başlıyor, Türkiye, İran ile beraber farklı cephelerde vekalet savaşlarına dahil oluyordu.2013’te Türkiye, Halkbank skandalı ile sarsılıyor, İran-Türkiye arasındaki hatta gerçekleşen ‘arka kapı ticareti’ ABD’nin radarına giriyordu. Gübre ve amonyak gibi uluslararası ticarette ‘hassas’ sayılan ürünleri üreten Razi ise hiç gündeme gelmedi. 2016’da ambargo kalkmıştı. Şimdi İran’a yeniden sert kuşatma geliyor. Razi’nin de bundan elden çıkarılacağı söyleniyor.