Kırım Müftüsü Haber7 ye konuştu: Dini otorite Türkiye... Kıyamete kadar arkanızdayız

HABERLER DÜNYA

Kırım Müftüsü Haber7'ye konuştu: Dini otorite Türkiye... 'Kıyamete kadar arkanızdayız' Kırım Müftüsü Ablayev, Mehmet Görmez dönemindeki güçlü kardeşlik bağlarını özlemle yad etti. Ablayev, Türkiye’nin dini rehberliğine her zaman ihtiyaç duyduklarını belirtti. Kırım Müftüsü Haber7'ye konuştu: Dini otorite Türkiye... 'Kıyamete kadar arkanızdayız'

GİRİŞ 23.12.2025 16:36 GÜNCELLEME 23.12.2025 16:36

İlk Yorum Yapan Sen Ol

NSosyal'de Paylaş Facebook'ta Paylaş X'te Paylaş

Haber7 - ÖZEL

Türk dünyasının Karadeniz’e açılan kadim kapısı Kırım’ın manevi hafızası olarak görülen Müftü Emirali Ablayev, tarih ve inancın iç içe geçtiği makamında Haber7’yi ağırladı.

Kırım Müftüsü Emirali Ablayev, Kırım’da bayrakların değiştiği, dengelerin sarsıldığı yıllarda inanç mücadelesinin nasıl verildiğini aktardığını konuşmasında, Türkiye ile kurulan bağların Kırım Tatarları üzerindeki derin tesirini gözler önüne serdi.

Kırım Tatarlarının sabrını ve ayakta kalma mücadelesini dile getiren Ablayev, bölgedeki Müslüman halkın dini referans noktasının her zaman Türkiye olduğunu vurguladı. Müftü Ablayev, geçmişte traktörlerle yol açılarak verilen dini hizmetlerin unutulmadığını kaydetti. Emirali Ablayev, 1990’lı yıllardan itibaren Diyanet’in Kırım’daki faaliyetlerinin büyük önem taşıdığını ancak bu ilişkinin son dönemde zayıfladığını belirtti.

Diyanet İşleri eski Başkanı Mehmet Görmez döneminin Kırım açısından dönüm noktası olduğunu söyleyen Ablayev, Görmez döneminde Türkiye’nin dini konularda İslam dünyasında en üst noktada olduğunu ifade etti. Ablayev, Görmez dönemini “zirve” olarak nitelendirdi.

Ablayev, Rusya’nın Kırım’ı ilhak ettiği 2014 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu ve dönemin Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez ile yaptıkları görüşmenin ayrıntılarını da ilk kez açıkladı.

Mevcut dönemde Kırım’daki dini hayatın kısıtlanmadığını vurgulayan Ablayev, dini tesis için arazi sıkıntısı yaşamadıklarını halkın ise artık kendi imkanlarıyla cami inşa edebildiğini söyledi.

2014’te Vladimir Putin ile Yalta’da yaptığı görüşmeyi anlatan Ablayev, ibadethane talebini doğrudan ilettiğini ve olumlu karşılık aldığını belirtti. Ukrayna döneminde yaşanan bürokratik engellerin mevcut dönemde ortadan kalktığını ifade eden Ablayev, Büyük Cuma Camii projesini örnek gösterdi.

Kırım’da FETÖ ve Hizbut Tahrir gibi yapılarla ilgili süreci de anlatan Ablayev, bu yapıların günümüzde Kırım’da var olamadığını ifade etti. Devletin radikal yapılara karşı net tavır aldığını belirten Ablayev, dini birlik çağrısını yineledi.

İşte ayrıntılar...

TÜRKİYE KIRIM’DA TRAKTÖRLERLE YOL AÇARAK DİNİ HİZMETİ YAYDI

Kırım Cumhuriyeti Uluslararası İlişkiler Komitesi’nin, Kırım Tatarlarının yurt dışındaki soydaşlarıyla münasebetlerini geliştirmek üzere düzenlediği uluslararası sempozyum kapsamında Türkiye’den gelen gazetecileri makamında misafir eden Müftü Emirali Ablayev, sorularımızı içtenlikle cevaplandırdı.

Türkiye Diyanet Vakfı’nın Kırım’daki hizmetlerini anlatan Kırım Müftüsü Emirali Ablayev, günümüzdeki mevcut durumu şu sözlerle aktardı:

“Diyanet, 1994-1998 yılları arasında burada çok güzel çalışmalar yaptı. Adeta dağları taşları aşarak, traktörlerle yol açarak dini hizmeti buraya taşıdılar. Bayağı cami kurdular. Sonradan bir gevşeme oldu ve o hazır yollara Araplar gelip takıldı. 2014’teki siyasi değişikliklerden sonra durum tamamen dönüştü. Rusya döneminde Moskova’daki bir vakıf aracılığıyla Diyanet ile bir anlaşma imzaladık. ‘Yardımlar açık ve devletler arası olsun’ dedik. Gidip Diyanet’te her şeyi imzaladık ama o iş de yürümedi, koptu.

Geçmiş dönemde Türkiye’den Diyanet Vakfı, Hüdayi Vakfı buradaydı. Medresemizde Hüdayi Vakfı vardı. Onlar içeceği, yiyeceği temin ederdi. Rusya’ya gelinen süreçten sonra zaten hepsi çekildiler. Bugün medreselerimiz devam etmektedir. Hafız kursumuz devam etmektedir. Kızlar medresemizde devam etmektedir.”

GÖRMEZ ELİ ÖPÜLESİ İNSAN

Eski Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez döneminden övgüyle bahseden Müftü Ablayev, şunları söyledi:

“Biz 1990’larda Mehmet Nuri Yılmaz’la başladık. Ondan sonra Ali Bardakoğlu geldi. Mehmet Görmez’le zirve yaptı. Sayın Başkanımız Mehmet Görmez başkanlık yaptığı zaman vaziyet çok başkaydı, çok iyiydi. Mehmet Görmez hocamızın -buradaki hizmetlerde- emeği büyüktür. Ellerini öperim onun, ellerini öperim. Seyit Settar Camii projesini o başlatmıştı. Ukrayna döneminde 9 sene izin alamadığımız binaya, Rusya idaresi gelir gelmez onay verdi ve külliye kısa sürede tamamlandı. İsmail Gaspıralı’nın okul binası meselesinde de benzer durumlar yaşandı; Meclis o binayı bize vermeyip müze yaptı ve sonunda bina viran oldu. Rusya gelince evrakı doğrudan müftülüğe teslim etti ve iş tamamlandı.”

KIYAMETE KADAR ARKANIZDAYIZ

Mehmet Görmez’le gerçekleştirdiği ikili görüşmeyi paylaşan Kırım Müftüsü Emirali Ablayev, “2014 senesinde sabah kalktık Rusya bayrağı dikilmiş... Başbakanlığı Rus askerleri sarmış. Bir kalktık televizyona baktık şaşırdık, şok olduk. Ne olacaktı şimdi? Kalktık Türkiye’ye, Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez’e geldik. Girdim dedim ‘Hocam problemimiz tektirİ bizim arkamızda mısınız yok musunuz?’. ‘Tabii ki’ dedi, ‘Kıyamete kadar sizin arkanızda olacağız.’ Ve devam etti: ‘Ama senden bir ricam var. Sopayla, tüfekle devlete karşı çıkarsanız bitersiniz. Fakat dininize, kitabınıza, camileriniz millet olarak ezanınıza sıkıca sarılırsanız o zaman geleceğiniz çok güzeldir.’

Ablayev, Mehmet Görmez döneminde İslam aleminde Türkiye’nin dini konuda en yüksek basamakta yer aldığını ve İslam dünyasının sorunlarının tartışıldığı bir merkez olduğunu belirtti.

Kırım Müftüsü Ablayev, mevcut süreçte Türkiye ile Kırım’ın dini anlamda bağlarının geriye gittiğini ifade ettiği konuşmasında, “Mehmet Görmez’den sonra bizimle toplam 10 defa ‘alo’ diyen olmadı. ‘Nasılsınız?’ ‘Neyiniz var, neyiniz yok?’ diye soran olmadı. Belki de burada İslam, 100 sene geri gitti. Arkada kaldık. Yarınımız ne olacak, nasıl olacak, bilemem. Hiç bilemem.” ifadelerini kullandı.

ERDOĞAN’LA KONUŞACAK ÇOK ŞEYİMİZ VARDI

Son dönemde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile doğrudan temas kurma gayretlerinin neticesiz kaldığını belirten Ablayev, 2018 yılındaki ziyaretinde bazı engellerle karşılaştığını söyledi.

Kırım Müftüsü Emirali Ablayev şöyle konuştu:

“2018 senesinde Sayın Erdoğan’ın kapısına kadar gittik ama etrafındakiler görüştürmediler. Ben devlet işine karışamam, o bizim işimiz değildir; ancak misafirliğe varsaydım konuşacak çok şeyimiz vardı. Ama misafirliğe varırsam, görürsem konuşurum. Çok konuşacak şey var. Çok... O kadar çok konuşulacak şeyimiz var ama inşallah görüşürüz.”

ERDOĞAN VE DAVUTOĞLU’NUN TAVSİYESİ

Ablayev, Kırım ilhakının gerçekleştiği 2014 yılında dönemin yetkilileriyle yapılan görüşmelerde Rusya ile diyalog kurulması yönünde tavsiyeler aldığını fakat gelinen noktada iletişimin kesildiğini bildirdi. Ablayev şöyle devam etti:

“Ramazan ayında iftara gitmiştik, Meclis binasındaki ofisine kadar vardık. Orada Cevdet Yılmaz ile görüştük, ona çok şey anlattık. 2014 yılında ise Mustafa Bey (Kırımoğlu) ve Çubarov ile birlikte Türkiye’ye gitmiştik. Ahmet Davutoğlu ile görüştüğümüzde bize Suriye örneğini vererek; ‘Suriye'den 2 milyon mülteci geldi, bağrımıza bastık. Yarın Kırım bombalansa milletiniz nereye gidecek? Evvela millet, sonra devlet’ dedi. Milletin selameti için akıllı davranılması gerektiğini öğütledi. Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan da Mustafa Bey’e ‘Akıllı olacağız, Rusya ile çalışılacak’ diyerek noktayı koydu. Ben o gün orada kulaklarımla duydum. Yani ‘Git otur anlaş... Ben konuşacağım Putin’le... Sen de git oraya ve anlaş...’ Ama olmadı. Siyasete doğru mu gelmedi? Sayılara mı doğru gelmedi? Olmadı...”

SİYASİ VAZİYET ÖNE GEÇTİ

Müftü Ablayev, 2017-2018 yıllarında Büyük Cuma Camii’nin iç tezyinatı için Diyanet’e başvurduklarını ancak siyasi konjonktür nedeniyle olumlu cevap alamadıklarını belirtti. Ablayev’in değerlendirmeleri şöyle:

“Bugün içinde bulunduğumuz siyasi, dini, maddi ve manevi durumda Türkiye’deki kurumların (TİKA vb.) yeniden yardım etmesi gibi bir mecburiyet ya da gereklilik kalmadı. Biz 2017 veya 2018 yılında Diyanet’e müracaat ettik. O dönem Büyük Cuma Camii’nin çatısı kapanmış, finansal meselelerden dolayı iç işleri durmuştu. ‘Gidip kardeşlerimizle konuşalım, caminin içini onlar yapsınlar, hayır demezler’ dedik. Ancak maalesef bu iş olmadı. Siyasi vaziyet ve gündemdeki gidişat, dini mevzuların önüne geçti.”

DİNİ OTORİTE TÜRKİYE

Müftü Emirali Ablayev sözlerini şöyle sürdürdü:

“Biz herkesi her zaman davet ediyoruz. Ancak (Türkiye’den) devlet nezdinde gelen giden yok. 2014 senesinden beri sadece bazı tüccarlar ve iş adamları iş yapmak için gelip gittiler, sonra onlar da durdu. Bizim burada maddi bir sıkıntımız yok. Rusya devleti çok geniş; çalışmayı bilen insanlar için imkanlar çok. Kırım Tatarlarının zaten çalışmayanı yoktur, çok işbilir bir millettir. Şükürler olsun, kimseden bir şey isteme noktasında değiliz. Ancak İslam alemine baktığımızda, dini meselelerde Türkiye’den başka ibret alacak, fetvanın doğru yanlış olduğuna bakacak başka bir yerimiz yok. Biz hep orayı araştırır, oraya bakarız.

KIRIM TATARLARINI PARÇALAYAN AKIMLAR ARTIK YOK

Kırım’daki dini hayata dair Ukrayna ve Rusya dönemlerini mukayese eden Müftü Ablayev, Ukrayna döneminde Vahhabilik ve Hizbut Tahrir gibi akımlarla toplumun parçalandığını, yeni dönemde bu grupların yasaklanmasıyla devletin meseleyi çözdüğünü söyledi. Emirali Ablayev şunları kaydetti:

“Şu anda Kırım’da dini hayat çok güzel; herhangi bir kısıtlama veya hürriyet sorunu yok. Ukrayna zamanında bizi Vahhabilik, Hizbut Tahrir, Selefilik, Habeşilik gibi akımlarla paramparça etmişlerdi. Ben çok giderdim o (Ukrayna dönemi) bakanlığa. Derdim ki: Etmeyin, eylemeyin. Ya dedim, bizim örf adetimizde, dinimizde hiç bu yoktu. 1000 senelik İslam tarihimizde bunlar yoktu. Gerek mi bunlar bize? Yok. (Ukrayna dönemi bakanlıktakiler) Diyorlar ki; ‘Demokratız, biz hiçbir şey yapamayız. Biz durduramayız, yasak yetmez.’

Onun için bugün devlet bu meseleleri çözdü. Zaten Hizbut Tahrir yasak. Teröristik bir organizasyon diye onu yasakladılar. Duydular mı, buldular mı, hemen hapse atarlar. (Rusya ilhakı sürecinde) Biz iki sene çalıştık. 2014’ten 2016’ya kadar ben çok çalıştım. (Hizbut Tahrir gibi akımların liderlerine) Dedim ki: ‘Doğru yolu bulunuz, yapmayınız, etmeyiniz, eyleminiz bu olmamalı.’ Hayır, dinlemediler. Bugün sizin önünüzde konuşuyorum. Yarın Allah’ın huzurunda da aynısını konuşacağım. Ne yapmışsam onu konuşacağım, onu söyleyeceğim. Ama dinlemediler. ‘Yok’ dediler. ‘Olmaz. Bizim kendi yolumuz var. Biz kendimiz, resmi olarak, kendimiz işimize bakarız.’ İşte şimdi bakıyorlar...”

KIRIM TATARLARI KENDİ CAMİLERİNİ KENDİ BÜTÇELERİYLE KURABİLİYOR

Ukrayna döneminde cami yapmanın zorluklarından bahseden Müftü Ablayev, “Ukrayna vaktinde cami kurmak için köydeki insanlar, ilçedeki insanlar gelirlerdi. ‘Müftü Bey, bize sponsor gerek. Cami kurmak niyetimiz var, isteğimiz var’ derlerdi. Ben de ‘Tamam, sponsor çıkarsa kurarız’ derdim. Ama (Rusya ilhakı dönemindeki) 2014 senesinden sonra kimse sponsor aramıyor. Köydeki insanlar, ilçedeki insanlar hepsi toplanıyorlar. Ben şaşırdım ya! O zaman neydi de bugün ne oldu? Aynı millet, aynı toplum, aynı yer. Bir şey değişmedi ki. Tek devlet değişti, bayrak değişti. Bugün insanlar camileri kendileri kuruyor.” şeklinde konuştu.

FETÖ’NÜN İSTİHBARATI BİLGİYİ SIZDIRDI, İLHAKLA BİRLİKTE GİTTİLER

Kırım’daki FETÖ yapılanmasına da değinen Müftü Ablayev, Rusya’nın gelmesiyle birlikte örgüt mensuplarının bölgeyi terk ettiğini, Bahçesaray’daki okullarının kapandığını belirtti. Herhangi bir güç kullanılmadan FETÖ’nün Kırım’ı terk ettiğini ifade eden Ablayev, “Tabii onların istihbaratı onlara bilgiyi verdi ve onlardan birdenbire kimse kalmadı, gittiler.” dedi.

PUTİN'İN KIRIM'A VERDİĞİ SÖZ

Kırım’ın idari merkezi Akmescit’te (Simferopol) 2023 yılında açılan ve bölgenin simgesi haline gelen Büyük Cuma Camii’nin inşa süreciyle ilgili hatırasını da paylaşan Ablayev, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüştüğünü anlattı. Ablayev, Putin’e 15 senedir cami için izin alamadıklarını söylediğini, Putin’in cami sözü verdiğini ve bu sözü tuttuğunu ifade etti.

Ablayev şu sözleri sarf etti:

“2014’te Putin Kırım’a geldi. Yalta’da denildi ki bütün toplumlarla görüşecek... Bana telefon açtılar, dediler ki: “Müftü Bey, seni de davet ettiler. Sen de geleceksin.” Peki dedim. Çıktık, arabamıza oturduk. Dediler ki arabalar kalacak, otobüsle gideceksiniz, bizim arabamızla. Tamam dedik. Hepimiz indik, geldik Yalta’ya. Sırayla herkes bir şeyler soruyor, konuşuyor. Sıra bana geldi. Dedim ki: ‘Sayın Cumhurbaşkanı, benim tek sualim var, bir isteğim var. 15 senedir burada müftü olarak çalışıyorum. Ama bizim iki bayramımız var; Ramazan ve Kurban. İki bayramımızda da spor salonunda namaz kılıyoruz. 15 senedir ben orada namaz kıldırıyorum. Toprağımız var ama 15 senedir kurmaya imkanımız olmadı. İzin vermediler.’ Bana baktı ve dedi ki: (Kırım’ın 1954’te Ukrayna’ya bağlanmasına atfen) ‘Yok kardeşim, 15 sene değil, 50 senedir bekliyorsunuz.’ Ve Putin Yalta’da bize Büyük Cuma Camii’ni yapma sözü verdi ve yaptı.”

GAYE MİLLETİN SELAMETİ

Kırım Müftüsü Emirali Ablayev, konuşmasını şu sözlerle tamamladı:

“Bizim kimseden korkumuz yok, tek gayemiz milletimizin selametidir. Allah’tan başkasından korkmam, Allah’tan başka kimseye güvenmem. Ve bildiğim doğrudan dönmem.”

KAYNAK: HABER7

Faruk Arslan Haber7.com - Özel Haber Sorumlusu

Editör Hakkında İstanbul’da doğdu. Aslen Erzurumlu. Anadolu Üniversitesi Uluslararası İlişkiler mezunu. 2010 yılından bu yana gazete ve internet haberciliğinde. 2013-2022 yılları arasında Akit Medya bünyesinde birçok vazife üstlendi. Dosya haberleriyle ödül ve plaketler aldı. Alanında uzman isimlerle röportajlar, mülakatlar, beyanatlar gerçekleştirdi. Çeşitli kurum, kuruluş ve STK’lara metin yazarlığı desteği verdi. Alanıyla ilgili seminerlerde, konferanslarda, çalıştaylarda, panellerde yer aldı. Uluslararası Medya Enformasyon Derneği ve İletişim Platformu Derneği üyesi. Kasım 2022’den beri Haber7 kadrosunda.

YORUMLAR İLK YORUM YAPAN SEN OL

GÖNDER