Çatalhöyük’ün ‘ölüler evi’

UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Çatalhöyük, dünyanın bilinen en eski yerleşimlerinden biri. Yerleşik hayata geçişin ve ilk kentleşme örneklerinin görüldüğü insanlık tarihinin dönüm noktaları arasında yer alıyor. Türkiye Turizm, Tanıtım ve Geliştirme Ajansı’nın şehir tanıtımları programları kapsamında ziyaret ettiğimiz Çatalhöyük’te önemli bir keşfe de tanıklık ettik. Kazı Başkan Yardımcısı Dr. Gözde Parlak, buluntuya ilişkin şunları anlattı: 

TOPLU RİTÜEL

“Çatalhöyük Doğu Alan’da yürütülen çalışmalar sonucunda, yerleşimin ritüel yaşamına ve toplumsal uygulamalarına dair önemli bulgular elde edildi. Doğu Höyük’te ortaya çıkarılan ve ‘Ölüler Evi’ olarak adlandırılan özel yapının mimari düzeni ve kullanım izleri açısından değerlendirildiğinde tipik Çatalhöyük konutlarından farklı bir işlev taşıdığı anlaşılıyor. Yapıda günlük yaşama ait herhangi bir bulgunun bulunmaması buranın belirli bir dönemde topluluğa ait ritüel amaçlı bir mekân olarak kullanılmış olabileceğini düşündürüyor. Stratigrafik ilişkiler ve antropolojik değerlendirmeler, bireylerin yaşamlarını başka yerlerde yitirdikten sonra buraya getirilerek belirli bir tören düzeni içinde defnedildiklerini ortaya koyuyor. Batıda da MS 1’inci yüzyılın sonu ile 2’nci yüzyılın başına tarihlenen mezarlar açığa çıktı. Yaklaşık 48 mezar bulundu. Büyük bir çoğunluğu özel kişilerin mezarları. İçerisinde yüzükler, takılar, küpeler, sikkeler var. Önemli kişiler olduğu tahmin ediliyor. Çocuktan yetişkine olan mezarlar var. Büyük bir kısmı 16 -18 yaş grubuna ait ve genelde kadın mezarları.”

DNA TESTİ YAPILDI

Dr. Parlak, Çatalhöyük’te yapılan çalışmaları da anlattı: “Doğu ve Batı Çatalhöyük var. Doğu daha çok neolitik, batı ise kalkolitik dönem ile ilgili. Çalışmalar iki tepede de devam etti. Yapılan DNA çalışmalarına göre, akraba olmayan bireyler de aynı evlerde kalıyor. Ev çünkü bir yaşam alanı. Çatıda herkes işini yaptıktan sonra evine giriyor. Evlerinde platformları var, onun altına ölülerini gömüyorlar. Hem ev, hem de tapınak olarak kullanıyorlar. Duvar resimleri ile süslüyorlar.”