Bahis iddiaları ışığında hakemlik kurumu Düşünce Günlüğü Haberleri

Bazı fiiller yalnızca etik ihlalin ötesinde ceza hukukunu da ilgilendirebilir. Hakemin bahis faaliyetine katılması bu durumlardan biridir. Böyle bir eylem, menfaat temini amacını taşıdığı ölçüde disiplin hukukunun sınırını aşar ve ceza hukuku kapsamında değerlendirilir.

Av. Özer Alişan Ekren

Adalet, sonucu kadar sürece duyulan güvenle anlam kazanır. Hakem, oyunun bu güven zemininde durmalıdır. Hakemin tarafsızlığı, sahadaki her karardan önce gelir. Spor hukukunda hakemin davranışı fiille birlikte görünür bağımsızlığına göre de değerlendirilmektedir.

Türkiye Futbol Federasyonu Başkanı İbrahim Hacıosmanoğlu’nun 27 Ekim 2025 tarihinde yaptığı açıklamalar, hakemlik kurumunun tarafsızlığını doğrudan ilgilendiren niteliktedir. Şöyle ki; basın toplantısında, profesyonel liglerde görev yapan 571 hakemden 371’inin bahis hesabı bulunduğu, 152’sinin ise aktif biçimde bahis oynadığı ifade edilmiştir. Ayrıca bir hakemin 18.000’in üzerinde maçta bahis oynadığı, bazı hakemlerin ise binin üzerinde bahis işlemi gerçekleştirdiği belirtilmiştir. Bu açıklamaların ardından federasyon, gerekli disiplin sürecinin başlatılacağını, incelemenin hem ulusal hem de uluslararası kurumlarla paylaşılacağını bildirmiştir.

TARAFSIZLIK VE DÜRÜSTLÜK İLKESİ

Bu iddialar, hakemlerin bahis faaliyetlerine katılmasının hangi hukuki sonuçları doğuracağı sorusunu gündeme getirmektedir. Konu, hem disiplin hukuku hem de ceza hukuku bakımından ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Disiplin yönünden mesele, tarafsızlık ve dürüstlük ilkeleriyle ilgilidir. Ceza hukuku bakımından ise fiilin 6222 Sayılı Kanun kapsamına girip girmediği tartışılacaktır.

Disiplin hukuku bu nedenle hakemin eylemleriyle birlikte ilişki alanına da bakmaktadır. Tarafsızlık görüntüsünü zedeleyen herhangi bir bağ, müdahale için yeterlidir. Bahis yasağının çizdiği sınır da bunu kapsamaktadır. FIFA, UEFA ve TFF düzenlemeleri farklı kurallar içerse de ortak yaklaşımı benimsemektedir. Buna göre, hakem ile bahis faaliyeti arasında hiçbir temas kurulamaz. Böyle bir temas, sonucu etkilemese bile güveni sarsar. Hukuken esas olan da budur.

HAKEMLER İÇİN MUTLAK YASAK

FIFA Etik Kodu’nun 27. maddesi, “Bahis, kumar veya benzeri faaliyetlere katılım” başlığını taşımaktadır. Bu maddeye göre, futbol müsabakaları veya bunlarla bağlantılı herhangi bir etkinlik üzerine doğrudan ya da dolaylı biçimde bahis oynamak yasaktır. Aynı şekilde, bu faaliyetlerde doğrudan ya da üçüncü kişiler aracılığıyla mali menfaat sağlanması da yasak kapsamındadır. İhlal hâlinde en az 100 bin İsviçre Frangı para cezası ve üç yıla kadar futbolla ilgili tüm görevlerden men cezası uygulanır. Maddede yer alan “doğrudan veya dolaylı katılım” ifadesi, yasağın kapsamının geniş yorumlanması gerektiğini göstermektedir. Kişinin şahsen bahis oynaması kadar, bir siteye üye olması veya hesap açarak sistem içinde yer alması da bu yasak kapsamındadır.

FIFA Disiplin Kodu’nun 20. maddesi, müsabaka manipülasyonunu düzenlemektedir. Futbol müsabakasının sonucuna hukuka aykırı biçimde etki eden veya buna teşebbüs eden kişiler, en az beş yıl süreyle futbolla ilgili tüm faaliyetlerden men edilir ve en az 100 bin İsviçre Frangı para cezası ile cezalandırılır. Ayrıca, bu tür bir teklif veya bilgiyle karşılaşan herkesin durumu gecikmeksizin FIFA’ya bildirmesi zorunludur. Bildirim yükümlülüğüne uymayanlara en az iki yıl men cezası verilmektedir.

UEFA Disiplin Talimatı’nın 12. maddesi, müsabakaların dürüstlüğünü korumayı amaçlamaktadır. Benzer yasak UEFA düzenlemelerinde de yer almakta olup, doğrudan veya dolaylı bahis faaliyetine katılım disiplin ihlali sayılmaktadır. Bu kapsam, bir bahis platformuna kayıt yaptırmayı, hesap açmayı veya finansal beklenti doğurabilecek bir işlem yapmayı da içerir. Ayrıca gizli bilginin bahis amacıyla kullanılması veya bu yönde temas kurulmasına rağmen bildirim yapılmaması da ihlal olarak kabul edilir. UEFA, dürüstlük ve tarafsızlık algısını zedeleyen her davranışı disiplin alanına dâhil etmektedir.

TFF Futbol Disiplin Talimatı’nın 57. maddesi, hakemlerin bahis yasağına ilişkin düzenlemeyi içermektedir. Bu yasak, uluslararası düzenlemelerde olduğu üzere futbol müsabakaları veya bunlarla bağlantılı herhangi bir faaliyet üzerine doğrudan ya da dolaylı biçimde bahis oynamayı, bu sistemlere üye olmayı veya bu yolla menfaat elde etmeyi kapsar. Aynı madde, bahis faaliyetlerinin tanıtımına, aracılığına ya da bu faaliyetlerden kazanç sağlanmasına yönelik davranışları da yasaklamaktadır. Yasağa aykırı hareket edenler hakkında üç aydan bir yıla kadar müsabakalardan men veya hak mahrumiyeti cezası uygulanır. Ancak fiil hakem tarafından işlenmişse, sürekli hak mahrumiyeti öngörülmüştür. Görüldüğü üzere hakemler bakımından bahis yasağı mutlak niteliktedir. Dolayısıyla bir hakem, bahis oynamasa dahi sisteme kayıt olarak ya da veri paylaşarak lisansını kaybetme riski altındadır.

EKONOMİK İLİŞKİLERDE TAM ŞEFFAFLIK

57. madde dürüstlük yükümlülüğünü güçlendiren iki önemli kural getirmektedir. Bunlardan ilki müsabaka sonucuna hukuka veya spor ahlakına aykırı biçimde etki etmeye yönelik herhangi bir girişimden ya da bu tür bir girişimden haberdar olunmasından derhâl TFF’ye bildirim yapılması zorunluluğudur. Diğeri ise hakemlerin görevleri sırasında edindikleri gizli bilgileri bahis veya menfaat amacıyla kullanmaları yasaklanmasıdır. Buna ek olarak, gizli bilgi yükümlülüğünün ihlali, menfaat çatışması veya bildirim yükümlülüğüne aykırılık hâllerinde 500.000 TL ile 5.000.000 TL arasında para cezası ve iki ila üç yıl arasında hak mahrumiyeti uygulanabilmektedir. Buna paralel olarak, TFF Etik Kurulu Talimatı da hakemlerin tarafsızlık, dürüstlük ve menfaat çatışmasından kaçınma yükümlülüklerini belirlemektedir. Etik Kurulu, disiplin ihlali oluşturmasa dahi futbolun marka değerini zedeleyen davranışları inceleme ve yaptırıma bağlama yetkisine sahiptir.

Hakem kuruluna bağlı tüm görevlilerin ekonomik ilişkilerinde tam şeffaflık ve bağımsızlık içinde hareket etmeleri gerekmektedir. MHK Talimatı, mal beyanını görev güvenliği ve tarafsızlık için zorunlu kılmaktadır. Başkan ve üyeler, atanma tarihinden itibaren en geç bir ay içinde notere kapalı zarfla mal beyanı sunar. Beyan sunduğuna ilişkin makbuzun TFF’ye ibrazı gerekir. TFF’nin Hukuk Kurulları veya yetkili mercileri talep ettiğinde mal beyanının TFF’ye ibrazı zorunludur. Bu zorunluluğa uymayanın üyeliği kendiliğinden sona erer.

MHK Talimatı’nın 28. Maddesi ise hakemlik teşkilatına yöneliktir. Profesyonel liglerde görev yapacak hakem, gözlemci, mentör, eğitimci ve hakem izleme görevlileri, klasman kadrolarının ilanından itibaren en geç bir ay içinde notere kapalı zarfla mal beyanı sunar ve makbuz suretini TFF’ye ibraz eder. Sunulan mal beyanı beş yıl süreyle geçerlidir. Malvarlığında önemli bir değişiklik olduğunda beyan, değişiklikten itibaren bir ay içinde yenilenir. TFF’nin hukuk kurulları ve yetkili mercileri isterse beyanın TFF’ye ibrazı zorunludur. Bu yükümlülüklerin süresinde yerine getirilmemesi hâlinde, aykırılık giderilinceye kadar müsabakalarda görev alınamaz.

Disiplin kuralları, hakemin davranışlarını mesleki sınırlar içinde değerlendirmektedir. Ancak bazı fiiller yalnızca etik ihlalin ötesinde ceza hukukunu da ilgilendirebilir. Hakemin bahis faaliyetine katılması bu durumlardan biridir. Böyle bir eylem, menfaat temini amacını taşıdığı ölçüde disiplin hukukunun sınırını aşar ve ceza hukuku kapsamında değerlendirilir.

CEZA HUKUKU NE ZAMAN DEVREYE GİRER?

Hakemin bahis oynaması eylemi, 6222 Sayılı Kanun’un 11. maddesinde düzenlenen şike veya teşvik primi suçunun tipik unsurlarını doğrudan karşılamamaktadır. Kanun, suçun oluşması için belirli bir spor müsabakasının sonucunu etkileme amacıyla bir başkasına kazanç veya sair menfaat temin edilmesini şart koşmuştur. Bahis oynamak, kendi başına bu menfaat aktarımını veya bir anlaşmayı içermediği sürece cezai sorumluluk doğurmaz. Buna karşılık, hakemin yönettiği veya doğrudan etki edebileceği bir müsabakaya ilişkin bahis oynaması durumunda fiil farklı bir nitelik kazanacaktır. Böyle bir durumda bahis, salt bir şans oyunundan öte müsabakanın sonucuna doğrudan ya da dolaylı biçimde etki etme aracıdır. Bu hâlde 6222 m.11 bakımından menfaat temini amacıyla hareket edildiği kabul edilmelidir. Hakem ile müsabaka sonucu arasındaki nedensellik bağının varlığı, fiili şike suçuna yaklaştırır. Kanunun lafzındaki “kazanç veya sair menfaat temini” ifadesi, kazanımın gerçekleşmesi ile birlikte kazanç amacına yönelen irade birliğini esas almaktadır. Bu nedenle hakemin kendi yönettiği karşılaşmaya bahis yapması, şike suçunun maddi unsuruna dâhil olabilecektir. Konunun bu çerçevede paydaşlar, akademi ve hukukçular arasında tartışılmasının, özellikle futbol kalitemizin standardı yönünden yararlı olabileceğini, gerektiğinde yasal düzenleme ile konunun netleştirilebileceğini değerlendirmekteyiz.

Hakemin görev almadığı bir müsabakaya bahis oynaması ise cezai alanda tipiklik oluşturmaz. Bu durumda müsabaka sonucuna etki imkanı bulunmadığından 6222 m.11 kapsamına girmez. Ancak bu eylem, disiplin hukukunda farklı bir değerlendirmeye tabidir Yukarıda belirttiğimiz disiplin hükümleri, hakemlerin futbol müsabakalarıyla bağlantılı herhangi bir bahis faaliyetinde doğrudan veya dolaylı biçimde yer almasını yasaklamaktadır

Ceza hukuku, suçta ve cezada kanunilik ilkesine bağlıdır. Bu nedenle yalnızca Kanun’da tanımlanan tipik fiiller yaptırıma bağlanabilir. Disiplin hukuku ise farklı bir ölçüte dayanır. Burada belirleyici olan, tarafsızlık görünümünü zedeleyen davranışlardır. Saydığımız kişilerin bahis oynaması, sonucu etkilemediği ihtimalde dahi futbolun bütünlüğüne duyulan güveni sarsacaktır. Temennimiz, Türk futbolunda güven duygusunun yeniden tesis edilmesidir. Bu, hukukun futboldaki tüm aktörlere karşı disiplin ve ceza kurallarını birlikte ve adil biçimde uygulamasıyla mümkündür.