2026 yılına girerken tablo, beş yıl öncesinden çok daha karanlık! Sıradaki durak insanlar mı? Sözcü Gazetesi

Dünya, 2020 yılından bu yana kuşlar ve kümes hayvanları arasında hızla yayılan yüksek patojenik kuş gribi (H5N1) türünün evrimini endişeyle izliyor. 2026 yılına girerken tablo, beş yıl öncesinden çok daha karanlık: Virüs artık sadece kuşları değil; deniz aslanlarından ayılarak, süt sığırlarından kutup foklarına kadar yüz milyonlarca memeliyi tehdit ediyor. Bilim insanları tek bir soruya odaklanmış durumda: Sıradaki durak insanlar mı?

Glasgow Üniversitesi'nden Profesör Dr. Ed Hutchinson, durumun vahametini şu sözlerle özetliyor: "Bu artık vahşi yaşamın bir hastalığı olmaktan çıktı; küresel bir sorun haline geldi ve tamamen kontrolden çıktı." Virüsün son beş yıldaki gidişatı, bilimsel öngörüleri altüst etti. Özellikle Güney Amerika'da deniz aslanlarının toplu ölümleri ve Antarktika'daki fil foku popülasyonunun yarısının yok olması, ekolojik bir felaketin sinyallerini veriyor.

Virüsün 2024 başında ABD'deki süt sığırlarına sıçraması, virologları şaşkına çeviren en büyük kırılma noktası oldu. Bugün ABD'de tüketilen sütün büyük bir kısmında virüse ait genetik materyaller bulunuyor. Pastörizasyon virüsü yok etse de, çiğ süt tüketimi ve çiftlik çalışanlarının hayvanlarla yakın teması "türler arası geçiş" riskini en üst seviyeye taşıyor.

Grip virüsleri, genom parçalarını takas etme (reorganizasyon) konusunda uzmandır. Uzmanlar, bir kişinin aynı anda hem mevsimsel grip hem de kuş gribine yakalanması durumunda, virüsün insanlarda hızla yayılma yeteneği kazanabileceği bir "melez virüs" oluşturmasından endişe ediyor. Hutchinson'a göre asıl soru bu felaketin olup olmayacağı değil, bu kadar çok varyant varken neden hala her gün gerçekleşmediği.

Fransa, kümes hayvanlarını aşılama programıyla salgınlarda %96’lık bir başarı yakalarken; ABD gibi dev üreticiler ihracat pazarlarının zarar göreceği endişesiyle aşılamaya direnç gösteriyor. Ancak bu direncin bedeli ağır: Yumurta fiyatları bazı bölgelerde %300 arttı ve hükümetin çiftçilere ödediği tazminat milyar dolarları aştı.

Bilimsel modellemeler, durumun ciddiyetini matematiksel olarak ortaya koyuyor. Yapılan bir araştırmaya göre; bir pandemi türü insanlar arasında yayılmaya başladığında, virüsü kontrol altına almak için sahip olduğumuz vaka penceresi sadece 2 ila 10 kişi. Bu sayı aşıldığında, küresel bir yayılımı durdurmak neredeyse imkansız hale gelecek.

Bilim insanlarının mesajı net: Henüz insandan insana kalıcı bir bulaşma yok, ancak virüs mutasyon geçirmeye ve yayılmaya devam ediyor. 2026 yılına girerken ihtiyaç duyulan şey panik değil; daha fazla şeffaflık, koordineli bir küresel izleme sistemi ve özellikle ABD gibi riskli bölgelerde acil eylem planlarıdır.